عفونت های بیمارستانی ، به عفونت هایی گفته می شود که نوزادان و افراد بستری در ایام اقامت خود در بیمارستان به آن مبتلا شده و علائم این عفونت ها در بیمارستان و یا پس از مرخص شدن از بیمارستان آشکار می گردد . فقط بیماریهایی که بعد از ۴۸ ساعت بستری در بیمارستان آشکار می شوند به عنوان عفونت های بیمارستانی مورد توجه قرار می گیرند. این عفونت های بیمارستانی ، خطری برای انتشار عفونت در جامعه هستند. نقش اصلی برنامه کنترل عفونت ، کاهش خطر عفونت اکتسابی از بیمارستان بوده که به وسیله آن بیماران ، کارکنان و عیادت کنندگان محافظت می شوند.
مراقبت مؤثر بیمار ، نقطه کانونی برای جلوگیری و کنترل عفونت های بیمارستانی است و دلیل عمده ای در طرح ریزی برنامه کنترل عفونت است. مسؤولیت اصلی مراقبت به پرستار کنترل عفونت واگذار می شود. این فرد باید اطلاعاتی را در مورد افراد مبتلا به عفونت های بیمارستانی جمع آوری کند.
این اطلاعات عبارتند از : مکان و نوع عفونت ، میکروارگانیزم های ایجادکننده عفونت ، گزارشی از نتایج حساسیت و مقاومت آنتی بیوتیکی و عواملی در میزبان که موجب گسترش عفونت و بیماری شده است.
تاريخچه كنترل عفونتهاي بيمارستاني در دنيا بسيار قديمي است و از زمانی آغاز ميشود كه براي مراقبت و درمان بيماران از قرن چهارم ميلادی در نقاط مختلف دنيا بيمارستان تأسيس گرديد. عفونتهای بيمارستانی همزمان با گسترش بيمارستانها همواره يكي از مشكلات عمده بهداشتي و درماني بوده و با افزايش مدت اقامت بيمار در بيمارستان موجب افزايش ابتلاء و مرگ و مير از اين عفونتها شده و در نتيجه هزينه هاي بيمارستاني را به شدت افزايش ميدهد. اقدامات مختلفي به منظور پيشگيري و كنترل عفونتهاي بيمارستاني در طول تاريخ انجام شده است . پر واضح است كه با افزايش شناخت عوامل پاتوژن عفونتهاي بيمارستاني، راههاي انتقال آنها، الگوهای مقاومت ميكروبي و كاربرد مواد گندزدا و ضدعفونی كننده، روشهاي استريليزاسيون و روشهاي مختلف پيشگيري دريچه هاي نوينی در كنترل اين عفونتها گشوده ميشود.
تعاريف مراقبت عفونتهای بيمارستانی:
۱- عفونت : عفونت به معناي پديدهای است كه ميزبان به دليل تهاجم و رشد و تكثير عامل بيماريزاي عفوني دچار آسيب ميشود.
۲- عفونت بیمارستانی : عفونتی كه به صورت محدود يا منتشر و در اثر واكنشهاي بيماريزاي مرتبط با خود عامل عفوني يا سموم آن در بيمارستان ايجاد ميشود به شرطي كه: الف - حداقل ۴۸ تا ۷۲ ساعت بعد از پذيرش بيمار در بيمارستان ايجاد شود ؛ ب - در زمان پذيرش، فرد نبايد علائم آشكار عفونت مربوطه را داشته باشد و بيماري در دوره نهفتگي خود نباشد ؛ ج - معيارهای مرتبط با عفونت اختصاصی را جهت تعريف عفونت بيمارستاني داشته باشد.
۳- عفونت و ناقل بودن: افرادي كه رشد و تكثير عامل عفوني آنها با ميكروارگانيسمها ميتواند بالقوه منجر به عفونت ديگران شود.
۴- بیماریزایی : چگونگي و ميزان توانايی براي تهاجم به بافتها جهت ايجاد عفونت را نحوه يا چگونگي بيماريزايی آن عفونت گويند.
۵- ویرولانس : شدت و قدرت تهاجمي يك عامل عفوني بيماريزا را ميزان ويرولانس آن گويند.
۶- وکتور : منظور پشه، مگس و امثال آن است كه گاهي منجر به انتقال عفونت ميشوند. گرچه اين راه انتقال در مورد عفونتهاي بيمارستاني شايع نيست.
۷- مخزن : محلي است كه عامل عفوني ميتواند در آنجا زنده مانده و رشد و تكثير نمايد مانند خود انسان، حيوان، خاك، آب و ....
۸- منبع : اشياء، اشخاص يا موادي كه عوامل عفوني يا بيماريزا بلافاصله از آنها به پذيرنده منتقل ميگردد مانند آب براي تيفوئيد، خاك براي سياه زخم.
چهار نوع عفونت براساس تعاريف استاندارد NNIS :
۱- عفونت ادراري علامتدار : مانند تكرر، سوزش ادرار و دماي بالاي۳۸ درجه سانتیگراد و درد فوق العاده شديد با لمس موضعي داشته باشد. ساير عفونتهاي سيستم ادراري ( كليه، ميزناي، مثانه، پيشابراه و بافتهاي احاطه كننده فضاهاي اطراف کلیه )
۲- عفونت خوني ثابت شده در آزمايشگاه
۳- عفونت محل جراحي ( عفونت سطحي و عمقی )
۴- عفونت ذاتالريه ( پنوموني )
نظام مراقبت عفونتهاي بيمارستانی :
به منظور جمع آوري دادهها، تجزيه و تحليل، ارائه نتايج حاصله به مسئولين در ردههای مختلف و طراحي مداخلات لازم براي كنترل تغييرات در ميزانهای عفونت بيمارستانی ، نظام مراقبت عفونتهاي بيمارستاني ايجاد ميگردد گروه هدف اين برنامه كليه بيماراني را كه در مراكز درماني اعم از دولتي و خصوصي به غير از مراكز اورژانس و درمانگاهها به مدت بيش از ۲۴ ساعت بستري ميشوند شامل ميشود.
نقش آزمايشگاه ميكروب شناسي در كنترل عفونتهاي بيمارستاني :
آزمايشگاه ميكروبشناسی نقش اساسي در كنترل عفونتهاي اكتسابی از بيمارستان دارد. جمع آوري و تجزيه و تحليل دادههاي حاصل از آزمايشگاه ميكروبشناسی يكي از مؤثرترين روشها جهت شناسايي و مراقبت و كنترل عفونتهاي بيمارستاني است. اما حساسيت و ويژگي پايش براساس اطلاعات آزمايشگاه بستگی به دو فاكتور دارد:
- فراواني موارد درخواست كشت از سوي پزشكان
- كيفيت نمونه هاي كشت داده شده و ارسالي به آزمايشگاه
- پيشگيري از عفونتهاي بيمارستاني:
- ايزولاسيون يا جداسازي بيماران در بيمارستان
- شستن دستها
- واكسيناسيون كاركنان بيمارستان
- محدوديت كار و فعاليت پرسنل پزشكي بدنبال مواجهه با بعضي از بيماريها يا اكتساب عفونت
آلودگي های و بیماریهای معمول در محيط بيمارستانی :
- هپاتيت C
- عفونت HIV
منابع آ لودگی در بیمارستان :
- خون و مايعات آلوده به خون
- بافتها
- مني
- مايع مغزي نخاعي
- پلور
- مايع آمنيون
- شير
- مايع پريكارد و ترشحات واژينال میباشد .
