پالس اكسيمتري :
روشي براي تعيين هيپوكسي در بيماران است و درصد هموگلوبين اشباع شده با اكسيژن را نشان مي‌دهد. پالس اكسيمتري بررسي غيرتهاجمي اشباع اكسيژن شرياني مي‌باشد كه از طريق اتصال يك گيره يا پروب به لاله ی گوش يا انگشت بيمار ممكن مي‌گردد. درصد بيان شده در واقع نسبت اكسيژن به هموگلوبين است.
پالس اكسيمتر (Pulse Oximeter): دستگاهي است كه براي اندازه گيري ميزان هموگلوبين اشباع با اكسيژن خون بكار مي‌رود و يك وسيله ی غيرتهاجمي مي‌باشد كه براي مانيتورينگ ممتد غيرتهاجمي اشباع اكسيژن عملي هموگلوبين شرياني (PR و SPO۲) در بيماران بزرگسال، اطفال، شيرخواران و نوزادان، در محيط هاي بيمارستانها، درمانگاهها، آمبولانسها و منازل استفاده می شود.
پالس اکسیمتری چیست؟
این اندازه گیریِ آسان و بدون درد، چگونگی ارسال اکسیژن به قسمت های دورتر از قلب، مانند دست ها و پاها را اندازه گیری می کند. دستگاهی که این آزمایش را انجام می دهد، پالس اکسیمتر نام دارد.
پالس اکسیمتر یک وسیله کوچک و سبک وزن است. این ابزار غیر تهاجمی (بدون وجود هیچ گونه سوزنی که داخل بافت بدن فرو رود) به راحتی به نوک انگشت دست یا انگشت شست پا یا لاله گوش متصل می شود. دو طول موج نور از طریق پالس اکسیمتر برای اندازه گیری میزان ضربان قلب و میزان اکسیژن ارسال می شود.
هنگامی که پالس اکسیمتر به پایان ارزیابی خود می رسد، صفحه نمایش آن، درصد اکسیژن خون و همچنین میزان ضربان قلب را نمایش می دهد. پالس اكسيمتر يك پروب حساسه و يك مانيتور با صفحه‌ي ديجيتال دارد. حسگر شامل دو ديود منتشر كننده ي نور و دو سنسور است.
يكي از ديودها نور تقريباً قرمز، يعني طول موج مخصوص هموگلوبين داراي اكسيژن (هموگلوبين اشباع) را منتشر مي‌كند و ديود ديگر نور مادون قرمز، يعني طول موج مخصوص هموگلوبين بدون اكسيژن (هموگلوبين غير اشباع) را منتشر مي‌كند.
هر كدام از دو نوع هموگلوبين ميزان خاصي از نور منتشر شده را جذب مي‌كنند و از رسيدن آن به سنسور مربوطه جلوگيري مي‌كنند. اگر نور كمتري به سنسور برسد به اين معني است كه ميزان بيشتري از هموگلوبين مربوطه در خون وجود دارد. سپس دستگاه پالس اكسيمتر نسبت نور تقريباً قرمز و مادون قرمز دريافت شده را محاسبه مي‌كند تا درصد اشباع اكسيژن( SpO2) را مشخص كند.
گيره‌ي پروب حساس پالس اكسيمتر تا اندازه‌اي شبيه گيره ي لباس است. گيره ي پروب حساسه را بر روي نوعي بستر مويرگي، محيطي مانند نوك انگشت دست، نوك انگشت پا، لاله ي گوش يا روي پل بيني بيمار مي‌توانيد وصل كنيد. در شيرخواران مي‌توانيد حسگر را به دور پاشنه ي پا پيچيده و با نوار محكم نمائيد.
پالس اكسيمتر اشباع اكسيژن خون شرياني را اندازه‌گيري مي‌كند، لذا پروب بايد در ناحيه‌اي قرار گيرد كه نور از طريق جريان خون شرياني تابانده شود.
از آنجايي كه هموگلوبين ۹۸٪ اكسيژن را در خون حمل مي‌كند و پلاسما تنها ۲٪ آن را به همراه مي‌برد، پالس اكسيمتري به شكل صحيح ميزان اكسيژن رساني محيطي را تجزيه و تحليل مي‌كند. اگر اندازه گيري اكسيژن با پالس اكسيمتر بدرستي صورت گرفته باشد، اشباع اكسيژن خوانده شده، حداكثر ۲٪ با مقدار خوانده شده در ABG اختلاف خواهد داشت (البته وقتي كه اشباع اكسيژن بين ۸۴ تا ۹۸ درصد باشد).
دستگاه پالس اكسيمتر ميزان اشباع اكسيژن هموگلوبين را در بافت‌هاي محيطي اندازه‌گيري نموده و درجه اشباع اكسيژن را در خون بيمار نشان مي‌دهد.
اين دستگاه بصورت قابل اعتمادي وضعيت قلبي تنفسي بيمار را نشان مي‌دهد، چرا كه ميتواند به شما بگويد كه چگونه عروق محيطي در سيستم گردش خون بيمار اكسيژن‌گيري مي‌كنند. همچنين كيفيت و تأثير مداخلات شما را مانند اكسيژن درماني، دارو دادن، ساكشن كردن و كمك‌هاي تنفسي تعيين مي‌كند.
مثلاً در هواي اتاق عدد مربوط به بيمار ۹۲٪ است. بعد از دو دقيقه اكسيژندرماني با جريان و غلظت بالا، این عدد به ۹۹٪ مي‌رسد و يك بهبود قطعي را نشان مي‌دهد.
پالس اكسيمتر اغلب سريعتر از ارزيابي فشار خون، نبض و تنفس، مشكلات موجود در اكسيژن رساني را نشان مي‌دهد.
از پالس اکسیمتر چه زمانی استفاده می شود؟
در موارد زیر از پالس اکسیمتری استفاده می شود:
• در طی یا بعد از عمل جراحی یا روش هایی که از تسکین دهنده ها استفاده می کنند.
• برای بررسی این موضوع که آیا بیمار به دستگاه ونتیلاتور برای کمک به تنفس نیاز است یا خیر.
• برای مشاهده اینکه داروهای ریه چطور کار می کنند.
• برای بررسی توانایی فرد برای رسیدن به سطوح بالای فعالیت بدنی.
• برای بررسی این که شخص دچار وقفه تنفسی در طول خواب (آپنه خواب) می شود یا خیر.
• برای تشخیص تمام بیماری هایی که بر سطوح اکسیژن خون تأثیر می گذارد، مانند حمله قلبی، نارسایی قلبی، بیماری مزمن انسداد ریوی (COPD)، کم خونی، سرطان ریه، آسم، ذات الریه و …
اشباع اکسیژن خون (SpO2) :
میزان SpO2، تخمین مقدار اکسیژن در خون است. میزان اشباع ۹۵٪ یا بیشتر معمولا به عنوان یک سطح اکسیژن طبیعی محسوب می شود. با این حال، میزان اشباع ۹۲٪ یا کمتر (در سطح دریا) نشان می دهد که خون اکسیژن اشباع کمی دارد. اشباع ناکافی می تواند موجب طیف وسیعی از شرایط نامطلوب سلامتی شود، از جمله درد قفسه سینه، تنگی نفس و افزایش ضربان قلب.
هیپوکسمی چیست؟
هیپوکسمی زمانی اتفاق می افتد که سطح اکسیژن در خون پایین تر از حد طبیعی باشد. اگر سطح اکسیژن خون خیلی پایین باشد، ممکن است عملکرد اعضای بدن را مختل کند.
وظیفه خون، اکسیژن رسانی به به سراسر سلول های بدن است تا آنها را سالم نگه دارد. در هیپوکسمی که سطح اکسیژن خون پایین است، می تواند مشکلات خفیف مانند سردرد و تنگی نفس را ایجاد کند. در موارد شدید، می تواند عملکرد قلب و مغز را مختل کند.
علل هیپوکسمی چیست؟
مشکلات مختلف و زیادی ممکن است در انتقال سطح اکسیژن طبیعی به خون مداخله کنند. برخی از شایع ترین علل هیپوکسمی عبارتند از:
• مشکلات قلب، از جمله نقص های قلبی
• مشکلات ریه مانند آسم و برونشیت
• مکان های ارتفاع بالا، جایی که میزان غلظت اکسیژن در هوا پایین باشد.
• داروهای قوی درد و یا مشکلات دیگری که باعث کند شدن تنفس می شوند.
• اختلال تنفس در طول خواب (آپنه خواب)
• التهاب یا زخم بافت ریه (همانند فیبروز ریوی)
نشانه های این بیماری نیز بسته به شدت بیماری متفاوت است که عبارتند از:
۱- سردرد
۲- تنگی نفس
۳- ضربان قلب سریع
۴- سرفه
۵- خستگی
۶- گیجی
۷- صورتی شدن رنگ پوست،ناخن ها و لب ها
پالس اکسیمتر چگونه عمل می کند؟
پالس اکسیمتر یک پرتو نور قرمز و مادون قرمز را از یک مویرگ خونی عبور می دهد. نسبت نور قرمز به مادون قرمزِ ارسال شده میزان اشباع اکسیژن خون را نشان می دهد.
پالس اکسیمتر بر اساس این اصل کار می کند که خون اکسیژنه، رنگ قرمز روشن تری از خون با اکسیژن کمتر دارد که آبی-بنفش می باشد. ابتدا، اکسیمتر مجموع شدت هر دو رنگ قرمز را اندازه می گیرد، که بیانگر قمست های خون با و بدون اکسیژن است.
اکسیمتر، نبض را تشخیص می دهد و سپس شدت رنگ تشخیص داده شده وقتی نبض وجود ندارد را از مجموع کم می کند. شدت باقی مانده رنگ، فقط نشان دهنده خون قرمز اکسیژنه است. این مقدار بر روی صفحه نمایش الکترونیکی به عنوان درصد اشباع اکسیژن خون نمایش داده می شود.
لختگی خون در مویرگ ها یا لاک ناخن یا سرد بودن دست می تواند عاملی باشد تا اعداد نمایش داده شده دقیق نباشند.
انواع مختلف دستگاه اکسیمتری :
۱- پالس اکسیمتر، رایج ترین دستگاهی است که هم پرتابل و قابل استفاده در منزل است. دارای گیره سوسماری شکل برای قرار گرفتن بر روی انگشت است. صفحه ی نمایش بر روی خودِ گیره قرار دارد و ضربان قلب و میزان درصد اشباع اکسیژن خون را نشان می دهد.
۲- اکسیمتر دستی، دستگاهی است که موسسات پزشکی و بیمارستان ها از آن استفاده می کنند. این دستگاه ها کمی پیچیده تر از پالس اکسیمتر ها هستند. صفحه نمایش به گیره متصل نیست. در عوض یک کابل جهت اتصال گیره به صفحه وجود دارد. صفحه نمایش مواردی بیش از سطح خون اکسیژنه را نمایش می دهد. گیره این دستگاه در موارد اضطراری حتی می تواند به انگشتان پا نیز وصل شود.
۳- پالس اکسیمتر جنینی، برای تشخیص اینکه آیا کودک سالم است یا نه، مورد استفاده قرار می گیرد. اکسیمتر معمولی ممکن است برای یک نوزاد متولد شده به سختی قابل استفاده باشد. این دستگاه برای نوزادان دارای یک پروب است که بر روی سر نوزاد قرار می گیرد تا از طریق گذر اشعه های نور از جمجمه، میزان اکسیژن را دریافت کند. این عمل بر روی پای نوزاد نیز قابل انجام است.
