میکروب ( Microorganism): ریزاندامگان جاندارانی هستند که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند ریزاندامگان شامل باکتریها، ویروسها، آغازیان هستند. ریزاندامگان‌ها در همه جا، از آب و هوا گرفته تا خاک، روی پوست بدن و مخا ط بدن انسان و جانوران به میزان فراوان وجود دارند.میتوانند بیماری زا و یا مفید باشند. به گونه‌ای که زندگی برای جانوران و گیاهان، بدون وجود میکروب امکان پذیر نیست. یعنی این میکروبها همزیست بدن انسان و موجودات زنده هستند.
میکروارگانیسم‌ها به دو گروه یعنی مفید و مضر تشکیل میشود. همه میکروبها زیان‌آور نیستند و حتی بسیاری از آنها به ما کمک میکنند. پس میکروبهای بیماریزا چه هستند و چگونه به بدن آسیب میرسانند؟
میکروبهای بیماریزا , برای رشد و تولیدمثل خود به غذا احتیاج دارند. اما نمیتوانند مانند گیاهان سبز, غذای مورد نیازخود را بسازنند.بنابراین باید غذای خود را از دیگرموجودات بدست آورند. پس میتوان متوجه گردید چرا بیماری تولید میکنند. بیشتر میکروبهای بیماریزا انگل هستند.یعنی در بدن جانداران دیگر بسر برده و غذا بدست می آورند.
یکی از راههایی که میکروبهای بیماریزا به بدن آسیب میرسانند ترشح سم است. این سم ها از طریق جریان خون در سراسر بدن پخش میشود.
سم میکروب‌کزاز:
اشاره شد که اغلب میکروبهای بیماریزا، زندگی انگلی دارند و برای رشد و تولیدمثل مجبورند در بدن دیگر جانداران زندگی کنند و از آنها غذا به دست آورند، پس اگر این میکروبها وارد بدن انسان نشوند و کسی را بیمار نکنند، در کجا زندگی میکنند؟
بعضی از بیماریها مانند سرخک، آبله،حصبه و اوریون، ویژه انسان است؛ زیرا عامل بیماریزا خود را فقط با شرایط بدن انسان وفق داده است. بنابراین، انسان تنها مخزن این بیماریها است. از این‌رو، شرط ابتلا به هر یک از این بیماریها این است که فرد سالم، یا با انسان آلوده تماس پیدا کند یا در معرض تماس با مواد و یا وسائلی قرار گیرد که فرد بیمار آنها را آلوده کرده است (مانند لباس، ملحفه و ظرف).
بعضی از عوامل بیماریزا خود را با زندگی در خاک و محیط خارج تطبیق می‌دهند و بعضی از آنها برای مقاومت در شرایط نامناسب محیط به "اسپور" یا "هاگ" تبدیل می‌شوند. هاگ مدتها زنده می‌ماند.
باکتریها :
باکتری ها جزوه مهمترین و متنوع ترین میکروارگانیسم ها هستند که هم می توانند در چرخه حیات مفید باشند و هم می توانند مولد بسیاری از بیماری ها در بدن انسان و سایر موجودات باشند پاتوژن ها به آن دسته از باکتری‌هایی که مولد بیماری در بدن انسان است گفته می شود که انواع مختلفی دارند از جمله باکتری ها ،ویروس ها ،قارچ ها میباشند .
خصوصیات باکتری‌های بیماریزا :
شامل قابلیت فرایندهای انتقال و اتصال به سلول‌های میزبان و توانایی فرار از سیستم ایمنی میزبان است. بسیاری از عفونت‌های ناشی از باکتری‌های بیماری‌زای معمول بدون علامت بالینی میباشند. بیماری در صورتی رخ می‌دهد که باکتریها یا واکنش‌های ناشی از پاسخ ایمنی علیه آنها به میزان کافی به فرد آسیب برسانند.
شش مرحله اولیه ای که در عفونت های باکتریایی وجود دارد:
۱-ایجاد اتصال : فرایندی است که طی آن باکتریها به سطح سلول‌های میزبان متصل می‌گردند. هنگامی که باکتری وارد بدن میزبان میشود اتصال اولین مرحله اصلی در فرایند عفونت است.
۲-حامل یا ناقل : انسان یا حیوان مبتلا به عفونت بدون علامت بالینی که قادر است عفونت را به انسان یا حیوان حساس دیگر منتقل نماید.
۳-عفونت: تکثیر عامل عفونی در بدن را گویند. از طرفی تکثیر باکتری‌های بیماریزا مانند گونه‌های سالمونلا حتی در صورتی که فرد بدون علامت بالینی باشد نیز عفونت گفته میشود.
۴-تهاجم : فرایندی است که طی آن باکتریها و قارچ‌ها و انگل‌های حیوانی به داخل سلول بافت‌های میزبان وارد شده و سپس در بدن گسترش می‌یابند
۵-پاتوژن: میکرو ارگانیسمی است که قادر به ایجاد بیماری باشد.
۶-توکسین زایی: توانایی یک میکروارگانیسم در تولید توکسین به منظور پیشرفت بیماری را گویند.
ضد عفونی کننده :
ضدعفونی‌کننده‌ها (یا مواد آنتی سپتیک ) دسته‌ای از مواد هستند که در سطح پوست، بدن و در بافت‌های زنده استفاده می‌شوند و با اثر بر ویروسها باکتریها و سایر ارگانیسم‌ها آنها را از بین می‌برند و یا از رشد آنها جلوگیری میکنند.
گندزداها : مواد پاک کننده ابزار، وسایل، لباس‌ها، کاشی‌ها، وان حمام، دستشویی و حمام هستند. مواد گندزدا برای پاکیزگی سطوح غیر زنده و مواد ضدعفونی‌کننده برای بافت‌ها و موجودات زنده به کار میروند.
ضدعفونی به معنی معدوم سازی میکروب نیست و در ضدعفونی ارگانیسم‌های بسیار مقاوم مانند هاگ باکتریها از بین نمی‌روند.
کاربرد ضد عفونی ها :
ضدعفونی‌کننده‌ها از عفونت، پوسیدگی جلوگیری میکنند. استفاده از ضدعفونی‌کننده‌ها برای تأمین سلامتی انسان بسیار ضروری است و از عوامل مهم پیشگیری از بیماریها بخصوص، بیماری‌های مسری می‌باشد. تفاوت اصلی میان ضدعفونی‌کننده یا آنتی‌بیوتیک در این است که مواد ضدعفونی‌کننده فقط استعمال خارجی دارند و باکتریها را نابود سازند در حالی که پادزیست‌ها پس از مصرف خوراکی یا تزریقی واردجریان خون می‌شوند و عوارض کمی برای بدن دارند.همچنین از مواد ضدعفونی‌کننده برای ساخت مواد گند زدا استفاده می‌شوند.
مواد ضدعفونی‌کننده شامل دو گروه میباشند , مواد ضدعفونی کنندهٔ باکتری کش که قابلیت نابود سازی مستقیم سلول باکتری از طریق نابودسازی دیواره آن که منجر به جذب آب، تورم و ترکیدن آن میشود را دارند و مواد ضدعفونی‌کنندهٔ مهارگر باکتری که از رشد و باکتری جلوگیری میکنند.
مدتها قبل از کشف پنی‌سیلین بشر آموخته بود که به‌طور تجربی بعضی مواد خام را به عنوان عامل ضد میکروب مورد استفاده قرار دهد. ۶۰۰ - ۵۰۰ سال قبل از میلاد، چینی‌ها شیره کپک زده لوبیای شور را برای درمان عفونتها بکار می‌بردند.
ضد باکتری :
ضد باکتریها : موادی هستند که تنها قابلیت نابود سازی باکتریها را دارند.
میکروب‌کش :
میکروب کش هرگونه زیست‌کش است که عفونت‌های میکروبی شامل عفونت‌های ویروسی و باکتریایی را از بین می‌برد. زیست‌کش یک ماده شیمیایی یا میکروارگانیسم است که می‌تواند هر گونه ارگانیسم مضر را با استفاده از روش‌های شیمیایی یا بیولوژیکی از بین برده، خنثی یا کنترل کند.
