سیاه سرفه نوعی عفونت دستگاه تنفسی بسیار مسری است. در بسیاری از افراد، این بیماری با سرفه‌های خشک و شدید آغاز می‌شود که هر دفعه به بازدمی پرصدا ختم می‌شود. ولی ساده ترین چیزی که بتوان گفت این باشد که سرفه پیوسته و مداوم و بدون لحظه‌ای وقفه که شما را مبتلا می کند و درواقع این بیماری می‌تواند بدن و ذهن شما را ویران کند و سبب شود که انجام ساده‌ترین کارها برای‌تان دشوار باشد. اما نگران نباشید، این سرفه بی‌ضرر را می‌توانید به آسانی با استفاده از داروهای خانگی درمان کنید.
قبل از اینکه واکسن سیاه سرفه ساخته شود، نوعی بیماری دوران کودکی قلمداد می‌شد. امروزه سیاه سرفه در درجه اول کودکانی را مبتلا می‌کند که برای تکمیل سیر واکسیناسیون بسیار کم سن و سال هستند و همینطور نوجوانان و بزرگسالانی که ایمنی بدن‌شان ناتوان شده است. مرگ و میر مرتبط با سیاه سرفه بسیار نادر است اما معمولا در نوزادان رخ می‌دهد. به همین دلیل بسیار مهم است که زنان باردار و سایر افرادی که در تماس نزدیک با نوزاد قرار دارند در مقابل سیاه سرفه واکسینه شوند.
سیاه سرفه یک مشکل رایج است. اما این نوع بیماری تب‌دار همراه با سرفه‌های شدید می‌تواند نشان‌دهنده‌ی یک بیماری جدی‌تر باشد، بنابراین با یک پزشک مشورت کنید تا خیال‌تان از بابت وجود بیماری دیگری راحت شود.
علایم :
هنگامی که به سیاه سرفه آلوده شوید، حدود هفت تا ده روز طول می‌کشد تا علائم و نشانه‌ها بروز کنند، هر چند گاهی بیشتر هم طول می‌کشد. معمولا در ابتدا خفیف هستند و به علائم سرماخوردگی شباهت دارند:
۱- آبریزش بینی
۲- گرفتگی بینی
۳- چشم‌های قرمز و آبکی
۴- تب
۵- سرفه
پس از یک یا دو هفته، علائم و نشانه‌ها وخیم‌تر می‌شوند. موکوس ضخیمی در داخل راه‌های هوایی انباشت می‌شود که سرفه را غیرقابل‌کنترل می‌کند.
حملات سرفه شدید و طولانی‌مدت ممکن است:
۱- موجب استفراغ شوند
۲- پوست صورت را قرمز یا آبی کنند
۳- باعث خستگی شدید شوند
۴- با بازدم‌های پرصدا پس از هر سرفه تمام شود.
با این حال، بسیاری از افراد دچار چنین سرفه‌های بارزی نمی‌شوند. گاهی، سرفه خشک مداوم تنها نشانه‌ای است که نوجوان یا بزرگسال سیاه‌سرفه دارد. نوزادان شاید اصلاً سرفه نکنند. در عوض ممکن است برای نفس کشیدن به زحمت بیافتند و یا حتی به طور موقت نتوانند نفس بکشند.
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنید :
در صورتی با پزشک تماس بگیرید که حمله‌های طولانی‌مدت سرفه باعث می‌شود شما و یا فرزندتان:
۱- استفراغ کنید
۲- رنگ صورت قرمز یا آبی شود
۳- نفس کشیدن انگار پرزحمت شده باشد و یا مکث‌های قابل‌توجهی در تنفس بوجود آمده باشد
۴- با صدای مخصوص سیاه‌سرفه بازدم کنید
سیاه سرفه به خاطر نوعی باکتری ایجاد می‌شود. هنگامی که فرد آلوده سرفه یا عطسه می‌کند، قطرات مملو از میکروب‌های کوچک به هوا پرتاب می‌شوند و از طریق تنفس به ریه‌های افراد حاضر در نزدیک می رسند.
تصور می‌شود که سیاه‌سرفه به دو دلیل اصلی بروز می‌کند. واکسن سیاه سرفه که در دوران کودکی دریافت می‌کنید در نهایت اثرش را از دست می‌دهد. همین باعث می‌شود که در مدت شیوع بیماری، بیشتر نوجوانان و بزرگسالان مستعد ابتلا به عفونت بمانند و شیوع بیماری همچنان ادامه پیدا کند.
علاوه بر این، کودکان زمانی به طور کامل نسبت به سیاه‌سرفه مصون می‌شوند که حداقل سه آمپول زده باشند، با این تفاوت که کودکان ۶ ماهه و کوچک‌تر در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به عفونت قرار دارند. نوجوانان و بزرگسالان اغلب بدون هیچ مشکلی از سیاه سرفه بهبود می‌یابند.
معمولا سرفه های شدید باعث :
۱- دنده‌های ضرب‌دیده و یا ترک‌خورده
۲- فتق شکمی
۳- رگ‌های خونی پاره در پوست یا سفیدی چشم
نوزادان :
عوارض ناشی از سیاه‌سرفه در نوزادان، به ویژه آنهایی که کمتر از ۶ ماه سن دارند، شدیدتر است، از جمله:
۱- ذات‌الریه
۲- تنفس آهسته و یا قطع تنفس
۳- کم شدن آب بدن و یا از دست دادن وزن به دلیل مشکلات تغذیه
۴- تشنج
۵- ضربه مغزی
از آنجا که نوزادان و کودکان نوپا در معرض بیشترین خطر عوارض ناشی از سیاه‌سرفه هستند، به احتمال زیاد به درمان در بیمارستان نیاز خواهند داشت. ممکن است عوارض برای نوزادان کمتر از ۶ ماه مرگبار باشد.
اگر فکر می‌کنید شما و یا فرزندتان سیاه‌سرفه دارید، با دکتر خانوادگی و یا پزشک متخصص اطفال وقت ملاقات بگذارید. علایم شدید شاید مجبورتان کند سر از مرکز مراقبت‌های فوری و یا بخش اورژانس بیمارستان درآورید.
شیوه پیشگیری از سیاه سرفه :
کارهایی که می‌توانید انجام دهیدشاید بهتر باشد فهرستی تهیه کنید که شامل موارد زیر باشد:
۱- اطلاعاتی توصیفی دقیق در مورد علائم و نشانه‌های بیماری
۲- اطلاعاتی درباره ناراحتی‌های بالینی در گذشته
۳- تاریخ واکسن
دکتر معاینه فیزیکی انجام خواهد داد و با گوشی طبی ازنزدیک به بررسی ریههایتان خواهد پرداخت.
سوالاتی که دکتر می‌پرسد عبارتند از:
۱- چه زمانی شروع به سرفه کردید؟
۲- هر حمله سرفه به طور کلی چه مدتی طول می‌کشد؟
۳- آیا عامل خاصی باعث تحریک سرفه می‌شود؟
۴- آیا تا به حال سرفه باعث عق زدن و یا استفراغ شده است؟
۵- تا سرفه تا به حال باعث پریدن رنگ صورت به قرمز یا آبی شده است؟
۶- آیا تا حالا در کنار کسی بوده‌اید که سیاه‌سرفه داشته است؟
تشخیص سیاه‌سرفه در مراحل اولیه می‌تواند دشوار باشد، زیرا علائم و نشانه‌های آن شبیه دیگر بیماری‌های تنفسی شایع است، مانند سرماخوردگی، آنفولانزا یا برونشیت.
پزشکان گاهی می‌توانند سیاه‌سرفه را صرفا با پرسیدن سوالهایی در مورد نشانه‌ها و گوش دادن به صدای سرفه تشخیص دهند.
برای تایید یا رد تشخیص بیماری، به آزمایش‌های پزشکی نیاز خواهد بود. از جمله:
۱- آزمون و کشت بینی یا گلو
۲- آزمایش خون: نمونه خونی که گرفته می‌شود به آزمایشگاه ارسال می شود تا تعداد گلبولهای سفید خون را بررسی کنند، چون سلول‌های سفید خون به مبارزه با عفونت‌هایی مانند سیاه‌سرفه کمک می‌کنند. شمارش سلول‌های سفید خون به طور معمول نشان‌دهنده وجود عفونت یا التهاب خواهد بود. البته این آزمون عمومی است و بطور برای سیاه‌سرفه در نظر گرفته نمی‌شود.
۳- اشعه ایکس از روی قفسه‌سینه: دکتر ممکن است اشعه ایکس را به منظور برای بررسی التهاب یا مایع موجود در ریه‌ها سفارش کند. این وضعیت بالینی زمانی رخ می‌دهد که پنومونی موجب وخیم‌تر شدن سیاه‌سرفه و دیگر عفونت‌های تنفسی شده باشد.
نکته : نوزادان به طور معمول برای درمان در بیمارستان بستری می‌شوند، زیرا سیاه‌سرفه در آن سنین خطرناک‌تر است. اگر کودک‌تان نمی‌تواند مایعات یا مواد غذایی را قورت دهد، مایعات داخل وریدی تزریق خواهد شد. فرزندتان همچنین از دیگران جدا نگه داشته می‌شود تا عفونت گسترش نیابد.
داروها :
آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند باکتری عامل سیاه‌سرفه را از بین ببرند و به روند بهبودی شتاب بخشند. اعضای خانواده نیز ممکن است آنتی‌بیوتیک پیشگیرانه دریافت کنند. متاسفانه راه‌حل‌های زیادی برای از بین بردن سرفه وجود ندارد. برای مثال، داروهای غیرتجویزی ضدسرفه اثر کمی بر سیاه‌سرفه دارند و توصیه نمی‌شوند.
برای هر کسی که در منزل برای سیاه‌سرفه درمان می‌شود، راهنمایی‌های زیر در برخورد با حمله‌های سرفه سودمند خواهد بود:
۱- به مقدار کافی استراحت کنید. اتاق خواب خنک، آرام و تاریک کمک می‌کند تا بهتر و با آرامش بیشتری استراحت کنید.
۲- مقدار زیادی مایعات بنوشید. آب، آب‌میوه و سوپ انتخاب‌های خوبی هستند. به ویژه در مورد کودکان، مواظب نشانه‌های کم‌آبی بدن باشید، مانند لب‌های خشک، گریه بدون اشک و کاهش ادرار .
۳- وعده‌های غذایی کم‌حجم‌تر بخورید. برای جلوگیری از استفراغ بعد از سرفه، به جای وعده غذایی سنگین، چندین وعده کم‌حجم‌تر بخورید.
۴- هوا را پاک کنید. محیط خانه را از محرک‌هایی خالی کنید که می‌تواند باعث حمله سرفه شود، مانند دود تنباکو و دود شومینه.
۵- از سرایت بیماری جلوگیری کنید. هنگام سرفه جلوی دهان‌تان را بگیرید و دستان‌تان را مرتب بشویید. اگر قرارست در اطراف دیگران باشید، ماسک بگذارید.
۶- بهترین راه جلوگیری از سیاه‌سرفه تزریق واکسنی است که پزشکان اغلب در ترکیب با واکسن‌های دیگر در برابر دو بیماری جدی دیگر یعنی دیفتری و کزاز تجویز می‌کنند. پزشکان توصیه می‌کنند که واکسیناسیون در دوران کودکی آغاز شود.
این واکسن شامل مجموعه‌ای از پنج تزریق است که به طور معمول به کودکان در سنین زیر داده می‌شود:
الف - ۲ ماهگی
ب - ۴ ماهگی
ج - ۶ ماهگی
د- ۱۵ تا ۱۸ ماهگی
ه - ۴ تا ۶ سالگی
عوارض جانبی واکسن:
اثرات جانبی این واکسن معمولا خفیف هستند و ممکن است شامل تب، پیچیدگی، سردرد، خستگی و یا درد در محل تزریق باشد.
آمپول‌های تقویت‌کننده :
نوجوانان: از آنجا که مصونیت حاصل از واکسن سیاه‌سرفه به مرور زمان تا سن ۱۱ سالگی ضعیف می‌شود، پزشکان توصیه می‌کنند که در آن سن یک آمپول تقویت‌کننده برای محافظت در برابر سیاه‌سرفه، دیفتری و کزاز زده شود.
بزرگسالان: برخی از انواع واکسن‌های ۱۰ سال یکبار کزاز و دیفتری نیز شامل محافظت در برابر سیاه‌سرفه می‌شوند. این واکسن‌ها همچنین خطر انتقال سیاه‌سرفه به نوزادان را کاهش خواهند داد.
زنان حامله:
کارشناسان بهداشت و درمان امروزه به زنان باردار توصیه می‌کنند که واکسن سیاه‌سرفه را بین هفته ۲۷ تا ۳۶ بارداری دریافت کنند. این اقدام برای نوزاد نیز در طول چند ماه اول زندگی مقداری حفاظت در برابر بیماری فراهم می‌کند.
۲۴ درمان خانگی سیاه سرفه که بسیار موثر است:
انواع مختلفی از آنتی‌بیوتیک‌ها وجود دارد که در زمان ابتلای فرد به سیاه سرفه، توسط پزشکان تجویز می‌شود. اما نیاز کمی به مصرف آنتی‌بیوتیک توسط بیمار وجود دارد، مگر اینکه بیمار از اختلالات دیگری نیز رنج ببرد. بهتر این است که اجازه بدهید این عفونت دوره‌ی خود را طی کند و علائم آن را با این داروهای خانگی سیاه سرفه درمان کنید:
۱. ویتامین C:
مهم نیست به کدام نوع سرماخوردگی و سرفه‌ای مبتلا شده‌اید، هیچ چیز بهتر از مصرف مقداری ویتامین C به بهبودی شما کمک نمی‌کند. به طور کلی، پزشکان قرص‌های ویتامین C را به عنوان درمانی برای سرفه تجویز می‌کنند. حتی اگر شما مشکلات دیگری نیز داشته باشید، مطمئنا مصرف ویتامین C تاثیر منفی روی شما نخواهد داشت. در رابطه با شکل مصرف ویتامین C اختلاف نظرهایی وجود دارد، اما بهترین راه این است که قرص ویتامین C را بخورید که هم به راحتی جذب می‌شود و هم می‌توانید دوز مناسب خودتان را مصرف کنید.
۲. سیر:
سیر نه تنها باعث می‌شود که غذاها خوشمزه‌تر شوند، بلکه باعث تقویت سیستم ایمنی بدنتان نیز می‌شود. شما می‌توانید یک مقدار سیر بیشتر به وعده‌های غذایی‌تان اضافه کنید تا بیمار مقدار بیشتری از آن را مصرف کند اما اگر دوست دارید یک روش سریع‌تر را برای جذب مواد مغذی سیر امتحان کنید، شربت سیر را تهیه کنید. سیر، سرکه سیب، آب و عسل را می‌توانید برای تهیه‌ی شربت سیر استفاده کنید.
۳. زنجبیل:
هنگامی که شما دچار سرماخوردگی می‌شوید، به گرما نیاز دارید. زنجبیل موجب گرم شدن شما می‌شود و به این ترتیب می‌تواند سرفه‌ها را تسکین بدهد. شما می‌توانید خلال زنجبیل را در لیمو و کمی سنگ نمک خیس بگذارید. این کار می‌تواند به کاهش عطر و طعم تند و تیز زنجبیل کمک کند، و در عین حال به گرمای زنجبیل اجازه می‌دهد که گلوی شما را درمان کند.
۴. زردچوبه:
فقط چند ماده‌ی خوراکی معدود وجود دارند که می‌توانند به اندازه‌ی زردچوبه باعث تقویت سیستم ایمنی بدنتان شوند. یک قاشق پودر زردچوبه راه‌حل مورد نیاز ما نیست. زردچوبه‌ی خام یکی دیگر از داروهای مناسب برای سرفه است. شما می‌توانید زردچوبه‌ی خام را خرد کنید و آن را با شیر و عسل مخلوط کنید و به این ترتیب یک نوشیدنی خوشمزه آماده کنید. این نوشیدنی درمان خوشمزه‌تری در مقایسه با سیر است، اما اگر تاثیرش بهتر از سیر نباشد، قطعا مشابه آن است!
۵. عسل:
فرقی نمی‌کند که سرفه‌ی شما از چه نوع است، به هر روی اضافه کردن عسل به هر شربتی که برای سرماخوردگی و سرفه آماده کرده‌اید، باعث می‌شود که راحت‌تر نفس بکشید. عسل باعث تقویت سیستم ایمنی می‌شود و یکی از مواد خوراکی است که باید همیشه در خانه‌تان موجود باشد.
۶. برگ‌های سوزنی کاج:
همه‌ی آدم‌ها دسترسی آسان به ادویه‌های عجیب و غریب ندارند. برگ‌های سوزنی یا پوست درخت کاج را می‌توانید بجوشانید و یک دارو که می‌تواند برای درمان سرفه و سرماخوردگی بسیار مفید باشد، تهیه کنید. شما باید برگ‌های سوزنی یا پوست کاج را با عسل و آب بجوشانید تا یک مایع غلیظی آماده شود. این مایع را می‌توانید به عنوان شربت سرفه استفاده کنید.
۷. چای:
انواع چای و دمنوش نیز می‌تواند درمان خوبی برای سرفه باشد. چای زنجبیل، چای بابونه و چای سبز همگی داروهای خوبی برای سرفه و سرماخوردگی هستند. مهم نیست که چه نوع چای بنوشید، به هر روی مطمئن باشید که گلوی‌تان را تسکین می‌دهد و از وقوع دوره‌های سرفه جلوگیری می‌کند.
۸. ترکیب نمک و آب:
سرفه‌ی طولانی مدت می‌تواند موجب بروز درد در گلو شود. مهم است که گلو را تمیز نگه داریم و بهترین راه این است که با ترکیب آب گرم و نمک غرغره کنیم. این کار همچنین می‌تواند گلوی شما را بدون خلط نگه دارد و ناراحتی را کاهش دهد.
۹. آب:
هیدراته بودن بدن در طول وجود انواع عفونت ضروری است. با هیدراته نگه داشتن بدنتان، مقدار آبی را که در طول بیماری از دست داده‌اید، جبران می‌کنید. مایعاتی که مصرف می‌کنید نیز باعث خارج شدن عفونت از بدن می‌شود. آب بنوشید و اجازه دهید که بدنتان را التیام ببخشد.
۱۰. سبزیجات:
خوردن سبزیجات برای حفظ سلامت بدن و سیستم ایمنی بدن بسیار حیاتی است. برخی از سبزیجات مانند هویج و سبزیجات برگ‌دار می‌توانند پس از یک دوره سیاه سرفه ، بدن شما را به حالت سالم و اولیه‌ی خود بازگردانند. مصرف سبزیجات و سوپ‌ها در هنگام بیماری بهترین کار است زیرا مزایای یک وعده غذای گرم را افزایش می‌دهند.
۱۱. رژیم غذایی مناسب:
در حالی که بهبود می‌یابید، مهم است که رژیم غذایی مناسبی داشته باشید. سیاه سرفه می‌تواند اشتهای شما را از بین ببرد اما اجازه ندهید که بدنتان گرسنگی بکشد. حتی اگر لازم است به زور خودتان را تغذیه کنید، اما به یاد داشته باشید بدن شما به دو وعده غذای کامل در روز برای مقابله با بیماری نیاز دارد.
۱۲. مواد معدنی:
هنگامی که بدن شما تحت حمله‌ی هرگونه میکروب خارجی قرار می‌گیرد، باید کاری کنید که سیستم ایمنی بدنتان کماکان به درستی فعالیت کند. بدن شما نیاز به منبع مناسبی از مواد معدنی دارد. اطمینان حاصل کنید که رژیم غذایی شما دارای دوز مناسب از مواد معدنی است.
۱۳. دستگاه رطوبت‌ساز:
هنگامی که شما مبتلا به سرماخوردگی و سرفه هستید، بدنتان نیاز به رطوبت دارد تا احساس بهتری داشته باشید. بنابراین، ایده‌ی خوبی است که یک دستگاه مرطوب‌کننده در خانه داشته باشید و رطوبت اتاقی را که بیمار عموما در آن است، کنترل کنید. اضافه کردن روغن‌های معطر به دستگاه مرطوب‌کننده نیز می‌تواند مزایای بیشتری به شما برساند.
۱۴. اکالیپتوس:
روغن‌های معطر زیادی مانند اکالیپتوس وجود دارند که می‌توانند مخاط را در حفره‌های بینی و حتی در ریه‌ها از بین ببرند. شما می‌توانید روغن را در دستگاه‌های مرطوب‌کننده‌ی فضا استفاده کنید یا می‌توانید آن را در یک قطعه پارچه بریزید و بویش را استنشاق کنید. به هر حال اگر تصمیم به استفاده از آن دارید، مطمئن باشید که از سرفه‌های غیرقابل کنترل رهایی پیدا خواهید کرد!
۱۵. نعناع فلفلی:
زمانی که به سرماخوردگی مبتلا هستید، گلو واقعا نیازمند کمی تسکین است! نعناع فلفلی می‌تواند به شما تسکینی را که نیاز دارید، بدهد. شما می‌توانید روغن نعناع فلفلی را با افزودن آن به دستگاه مرطوب‌کننده استنشاق کنید. یا می‌توانید آن را همانطور که از روغن اوکالیپتوس استفاده می‌کنید استفاده کنید. شما همچنین می‌توانید از دمنوش نعناع فلفلی استفاده کنید. این، یکی از درمان‌های خانگی تضمینی برای رفع سیاه سرفه است.
۱۶. دریافت اکسیژن کافی:
برای بیماران مبتلا به مشکلات تنفسی، سیاه سرفهه می‌تواند بسیار مشکل‌زا باشد. سرفه می‌تواند ریه‌ها را خالی از هوا کند. کمبود اکسیژن به مدت طولانی می‌تواند باعث آسیب غیرقابل جبرانی شود. به همین دلیل است که بیماران ممکن است نیاز به تامین اکسیژن داشته باشند.
۱۷. تمرین تنفس:
بهترین راه برای اطمینان از اینکه ریه‌ها عملکرد خود را به درستی انجام می‌دهند، تمرینات تنفسی است. درست بعد از سرفه، تمرینات را امتحان نکنید. به ریه‌ها زمان بدهید تا آرامش بیابند و سپس تمرینات تنفسی ساده را انجام دهید تا بتوانید کاری کنید که ریههایتان به بهترین نحو ممکن عمل کنند.
۱۸. خود را گرم نگه دارید:
بدنتان را حتی المقدور گرم نگاه دارید .
۱۹. داروهای دیگر را تنظیم کنید:
از آن‌جایی که سیاه سرفه مدت زیادی طول می‌کشد، سبب می‌شود که بدن در طول زمان ضعیف شود. هنگامی که بدن شما ضعیف است، دوزهای بالا از داروهای دیگر نیز می‌توانند مضر باشند. بنابراین، عاقلانه است که با پزشک مشورت کنید و دوزهای هر دارویی را که در حال مصرف آن هستید، کاهش دهید.
۲۰. بینی را خالی نگه دارید:
مشکلات تنفسی می‌تواند به علت انباشت مخاط صورت بگیرد. بنابراین مهم است که بینی و گلو را خالی نگه دارید. مدام فین کنید و در صورت لزوم، از طریق سرفه کردن مخاط را از گلوی‌تان خارج کنید.
۲۱. از موادآلرژی زا دوری کنید:
امروزه بیشتر افراد به برخی از مواد آلرژی ز ا و دیگر موارد آلرژی دارند. هنگامی که بدن شما تحت تأثیر سیاه سرفه تضعیف می‌شود، به احتمال زیاد واکنش شدیدتری نسبت به آلرژن‌ها خواهید داشت. بنابراین، بهتر است از آلرژن‌ها در زمانی که بدنتان عفونت دارد، دور بمانید.
۲۲. استراحت کنید:
بسیاری از آدم‌ها هنوز اعتقاد دارند که این عفونت درمان ندارد و باید اجازه بدهید دوره‌ی خود را سپری کند. این می‌تواند بهترین گزینه باشد. شما می‌توانید اقدامات لازم را برای استراحت کردن انجام بدهید و اجازه بدهید که روش‌های درمانی در طول زمان بدن شما را بهبود ببخشند.
کلام آخر :
سیاه سرفه عفونتی است که می‌توانید با واکسیناسیون مناسب از آن جلوگیری کنید. اگر شما دوست ندارید که فرزندتان یا خودتان دچار سرفه‌های طولانی مدت شوید، بهتر است که واکسیناسیون را انجام بدهید.
حتی اگر نشانه‌های سرفه را می‌بینید، می‌توانید آن را با استفاده از داروهای ذکر شده در این مقاله تسکین دهید.
